ARTIFICIAL INTELLIGENCE, ENGE A NIH?
ARTIFICIAL INTELLIGENCE, ENGE A NIH?
~C Zoremsanga
Artificial Intelligence emaw AI tih thumal hi an sawi i hre fo tawh mai thei a, enge a awmzia tiin i lo ngaihtuah ve thin em? Nangmah chauh i ni bik lo a, khawvel mipui tam tak hi AI thlipui in min nuai mek a ni. AI hian kan khawvel a sawi nghing mek a, khawvela sum leng vel thlengin nghawng a nei na ta hle mai. AI hrethiam tur leh hmang thiam tur hian IT ah san viau a ngai lo a, tute pawhin an hriatthiam theih leh hman thiam theih a ni. Enge a nih a, engtin nge kan nunah danglamna a rawn thlen chhoh dan i han sawi fiah dawn teh ang.
*ENGE A NIH?*
Artificial Intelligence (AI) chu mihringin a finna hmanga a tih theih hrang hrang khawl/computer in a tih ve theihna hi a ni. Mihringte hian kan finna hmangin kan thil hmuh kan hrethiam a, ri awmzia kan hria a, tawng kan hrethiam a, thil thleng mek atangin thil thleng leh thei tur kan suangtuah thiam a. Tin, kan thil hmuh thar leh hriat thar te hmangin kan inzir belh zel thin bawk. Chutiang mihring thluakin a tih theih te chu AI chuan a lo ti ve thei ta a ni. Amaherawhchu, Pathian hian mihringte hi min siam ropui em a, mihring thluak tluk tur chuan hmabak a la thui hle. Chutihrualin, mihring thluakin a tih theih loh tam tak AI hian a ti ve thei thung a ni. A tawi zawngin AI chu ‘Khawl thluak nei’, ‘Finna siam chawp’ tihna a nih chu.
*ENGTIN NGE AI IN FINNA A NEIH?*
Mihring kan pian chhuah hian thil kan hre nghal vek lo a. Kan nu leh pa, chhungte leh zirtirtuten min zirtir a, kan zir thiam tawh sa atangin kan hriatthiam belh zel bawk a ni. Chutiang chiah chuan AI pawh hi mihringten thiamna nei turin an zirtir chawp a ni. Entirnan, AI hnenah ui thlalak tam tak an pe a, AI chuan thlalak atang chuan ui hmel chu uluk takin a lo zir a. A hnuah ui a la hmuh ngai lo an han pek leh khan ‘hei hi chu ui a ni...’ a lo ti thei tawh mai a ni. Chutiang zelin, AI hnenah chuan a inzirna tur thil an pek hmang khan (thlalak, thu leh hla, ri, tawng etc.), amahin a lo inzir a, thiamna/finna a lo nei ta a ni.
*AI APPLICATION CHI HRANG HRANG ENGE AWM?*
AI application hi a hmanna a zirin chi hrang hrang a awm tam ta viau mai a, kan sawi kim seng kher lo ang. Hre miah lovin engemawzat chu kan lo hmang ve thin tawh reng maithei. A hman theihna thenkhatte i han sawi dawn teh ang:
Virtual Assistant/Chabot: Thu ziak emaw tawngka hmangin zawhna an zawh theih a, kan phone atangin mi call, note ziah, reminder ziah, music play, apps hawn leh smart home device control na atante an tangkai hle. Apple Siri, Google Assistant, Amazon Alexa, Samsung Bixby te hi smart phone hmangtute ah an lar viau. Heng ChatGPT, Microsoft Copilot, Apple Intelligence, Google Gemini, Meta AI, DeepSeek etc. te hi an fing leh zual. Engpawh zawt ila min chhang thei deuh vek tawh a, Article/Essay/Story etc. ziah te, Programming, hla phuah, story outline ziah, thlalak kan duh ang a siam, video siam, math chawh, thuziak kaihtawi leh a dang tam tak an ti thei tawh a ni.
Recommendation System: Kan duh zawng, en chak zawng, lei duh zawng te zawn vak vak ngai lo a min kawhhmuhtu an ni. YouTube, Netflix leh Amazon Prime kan en thin chuan kan movie en chak zawng te home page ah a rawn lang zung zung thin. Chutiang zelin, Spotify, YouTube Music, Apple Music etc. ah te, Online a Bazar na Amazon, Flipkart, Myntra, Tata Cliq etc. ah te pawh kan luh rualin kan duh zawng tur a lo lang mai thin a ni.
Thlalak, Video leh ri hriatthiamna: Thlalak leh Video a lang te enge an nih a hre zung zung thei a, tawng a hrethiam a, hman an nuam viau mai. Google Photos leh tunlai smartphone tam takah chuan keimahni tih ngai lovin kan hmel lan na zawng etc. te a lo dah hrang thlap thiam tawh a, thlalak a thu inziak te type nawn ngai lovin a copy zung zung theih tawh a ni. Tin, kan phone gallery ah pawh thu hmangin kan duh ang kan zawng zung zung thei tawh bawk.
*ENGTIN NGE AI HI KHAWVELIN A HMAN TANGKAI?*
Zirna ah: Zirtirtu ten zirtir tur hriat fiah leh zual na atan, presentation/note siam nan, proof reading nan, zirlai entawn man chhuah nan, zirna In hmasawnna tur zawn na atan etc. Zirlaiten an thil zir an hriat fiah tawk loh te, an zirna an duhkhawp loh in chhiar belhna atan, hriatthiam leh zual na atan, zirlaibu leina nei lo tan te a tangkai hle. Chutihrualin, Homework/Assignment mahni tir tur tih tir na atan erawh hman hauh loh tur a ni a. Keimahni thluak pawh inzir ngai tho kan ni tih hriat reng a tha. Tin, thil zir bingna (Research) atan an hmang nasa hle bawk.
Sawkar/mimal hna ah: Kan hna min ti samkhai thei tu a ni a, hna tam zawk thawk thei tura min puitu tha tak a ni. Kan hnathawhna kawngah tihdan kawng hrang hrang min hrilh hretu atan an hman tangkai tawh viau mai. Entirnan, lehkhathawn ziah ngai te tan kan ziah duh dan han dah luh a, tawngkam mawi zawk a ziah tirna atan a tha hle a. Chutihrualin mahni in ennawn leh ngei a pawimawh. Rin bur a fuh lo thei. Sawrkar notice kan hriathiam mai loh tawngkam awlsam zawka min hrilhfiahtu, kan thu ziak proof read leh thil dang tam takah a tangkai hle.
Entertainment lamah: Zai thiam, hla phuah thiam, Film chang thiam etc. ten inzrinan, idea thar lak nan an hmang tangkai viau. Chutihrualin AI in a siam ngawr ngawr rin tawp erawhin rilru a hneh mawh viau. Kawng sialtu atan hman thiam a tha. Tin, videographer/photographer/graphic designer etc. ten an hna ti awlsam zawk turin leh thawh chak lehzualna atan an hmang nasa hle bawk.
Hriselna: AI hmang hian natna tam tak hmuh chhuah tawh a ni a, damdawi thar hmuh chhuahna atan te leh hriselna lama min puitu atan an hmang nasa tawh hle.
Heng bakah hian kuthnathawktuten an hmang tangkai tawh hle a, Lo/huan enkawlna atan tangkai takin a hman theih. Mahni kutke a ding tur te tan min kaihruai a kawng min kawhhmuhtu tha tak a ni thei bawk.
Engpawhnise, AI hmanna hi ziah sen a ni lo a. Pen hi a nih phung inang vek mahse, a hmangtu azirin thu ropui tak a ziak thei a, chutiang chiah chuan AI pawh a hmangtuin kan hman dan a zirin a tha in a tha lo thei a ni. Do ngawt tur a ni lo a. Chemte hmang hian thil sual rapthlak tak a tih theih a, chutihrualin choka ah tangkai taka hman theih a ni bawk.
*AI HI A HIM EM?*
- Privacy chungchangah hian inhnialna a tam thei viau mai tiin hei hi chu duhtawk mai ila.
- AI chu a siamchhuaktu in eng thu nge a fah tih a zirin a thu chhuak a danglam thei. Pa rorum tak chuan a fate rorum takin a enkawl a, an mizia pawh a rorum deuh. AI siamtuin MNF party tan lo zawng hlir a thu ziak a pek chuan, party hleih nei deuh AI a chhuak ang. A siamtu ram emaw, a siamtu duhdan azirin a thu chhuak a danglam thei viau bawk. Chuvangin AI hi Bible anga rin bur a fuh lo a. ‘AI in a ti’ tih avanga tan hlur tur pawh a ni lo. Kan hna min ti awlsamtu, idea min pe tu etc. atan hman dan tawk kan thiam a ngai.
- Mi tam tak chuan nakinah chuan AI leh robot te hian kan hna min la chhuhsak thei mai ang an ti. IT a rawn lar tirh a mi te hlauh ang tho kha a nih theihna lai a awm a, mahse IT lo thiamte chu an tangkai tawh hle. Chutiang zelin chhuhsak loh turin AI hman dan kan thiam hlauh a ngai.
- Mizote hi hlauh kan ngah hle a. IT hlau, Aadhaar hlau, khawchhak lungpui lum hlau etc. te hi a pawl pawlin kan awm fer fur mai a ni. Khawvelah hian thil thar a thleng zel a, a thar apiang sakawlh emaw kan tih chuan kan tan khawvel hi a chep tial tial dawn a ni. Tin, thil engkim deuhthaw hi a tha zawng leh a tha lo zawnga hman theih an ni a, a tha zawnga hman dan thiam tura inzirtir zel a pawimawh hle.
*MIZORAM A KAN TANLAKNA TUR*
AI hian kan duh emaw kan duh lo emaw, min luh chhuah dawn tho tho a. Enge a nih lo zir a, hman dan thiam kan zir loh chuan a chim pil pawlah kan tang mai ang tih a hlauhawm hle. AI, Mizoram mil kan siam chhuah a ngai a, AI mizo tawng thiam nei thei turin IT lama tui mi ten research kan beih a, tan kan lak a ngai. Tin, sawrkar lam pawhin kan data te ka digitize chhoh char char a pawimawh a, damdawiin lama thawktute pawhin Computer hmanga damlo te data kan vawn that a pawimawh. Hetiang data hi kan neih that chuan kan ram mil, Mizo mipui mil AI tha leh hman tlak tak kan nei thei ang.
Comments
Post a Comment