Thenzawl Khaw Chanchin Tlangpui Aw.!!
~J. Malsawmzuala Vanchhawng
Mizoram laili taka awm, Tropic of Cancer in a tan tlang, Mizoramah chuan Cowboy-te tual lo chai tawhna thin khaw awm chhun, A khaw hmun a rem em avanga mite tlawh chak em em, Thenzawl khua chu hei le.
Khaw'nge! Thenzawl khaw lo indin chhoh dan tlangpui in thlir hmasa teh ang: Thenzawl khua hi a tirah chuan ngaw dur khup mai, Ramsa tamna leh Sakei te pawh Pasaltha ten an kahna thin ramngaw chhah a ni a. kum 1961 vel khan leilet neitute awmchilhna turin Model village din a ni chauh a, Thenzawl khua tak hi chu tuna khaw awm takna chhak lam kilometre 2 vela awm a ni.
Thenzawl hi Sailo Lal Bengkhuaia'n kum 1863 vela a khaw din nia hriat a ni a, Bengkhuaia thlah chhawng zel ten ro an rel a, Bengkhuaia fapa hi Kamlova a ni a, Kamlova fapa chu Lalngurchhina a ni a, ani hi Thenzawl lal hnuhnung ber a lo ni ta a ni.
Ram a lo buai a, Thenzawl, Lungrang, Zote 'S', Kang-hmun 'S', Neihloh leh Buangpui te chu model village lo din tawh sa na, tuna Thenzawl khaw hmunah hian kum 1968 January ni 29 leh April ni 4 inkar khan hruai khawm an lo ni ta a. Heti hian tuna Thenzawl khua hi a lo indin ta a ni.
Kohhran lamah chuan Pastor Nikhama'n Mission Veng Aizawl aṭangin Sialsuk tlangdungah Neihloh thleng-in a bial thin a, chumi hnuah Sateek aṭangin Pastor Lalchama te, Pastor Robawla ten an vil leh a, Serchhip atangin Pastor Lalbawia'n a vil changte pawh a awm ṭhin a, Sialsuk atangin Pastor Thangpuiliana'n a bial leh a, kum 1968 June thla Special Synod inkhawmpuiah Pu Lalengzauva chu Thenzawl bialtu Pastor atana nemngheh hmasak ber a ni ta a ni.
Thenzawl ah hian kohhran pawl hrang hrang engemaw zat a awm a, hmun hmingthang leh pawimawh tak tak pawh a awm nual a:
Bengkhuaia Thlan:
Nekchepa awm ngai theilo, Mizote Sai ram chhuahna nekcheptute huai taka nawrlettu, Sap naupang pakhat sala a man tak avanga Mizoten chanchintha kan dawn theih phahna, Sailo lal hmingthang, Thenzawl khaw dintu Bengkhuaia thlan hi Thenzawlah hmuh theihin a la awm a, Bengkhuaia hian kum 1871 January thla khan Alexandrapur a run a, Mary Winchester a man a, hei hian Vailian an tih kha a thlen a nih kha, Thenzawl Bungmual tlangah In lian tha tak neiin chhungkuaa hlim taka an chen ho laiin kum 1879 khan a thi a. A In kawt thlang lawkah hian an phum a, a lungphum hi a kehchhiat vek tawh avangin Art and Culture Deptt leh Thenzawl Branch YMA tangkawp chuan kum 1988 khan a lungphun hi an tungding tha leh a ni.
Vaibiak:
Bengkhuaia leh a pasaltha ten Alexandrapur Thingpui huan an run tum khan James Winchester leh a thiante chu an that hlawm a, kum 5 mi Mary Winchester chu Mizoramah an hruai haw ta daih mai. Hei hian Kumpinu Lal ram chu a nghawr nghing a nih kha. Mary Winchester chhanchhuak tur hian TH Lewin leh sipai rualte chu Mizoram chhim lam atangin an rawn thawk a, inbiakna an neihfel hnuah Kum 1872 January ni 21 ah khan Remna Sa ui chu an tan ta a, Mary Winchester pawh chu Bengkhuaia hian a pekir leh ta a ni. He remna sa ui an tanna hmun hi Vaibiak tih a lo ni ta a, helai hmunah hian Art and Culture Deptt leh Thenzawl YMA tangngkawp chuan kum 1988 June ni 15 khan lung an phun a. a sira lui luang pawhin Vaibiak lui tih hming a pu ta a ni.
Vantawng Khawhthla:
Mizorama tuikhawhthla sang ber, Feet 750-a sang Vantawng khawhthla hi Thenzawl atanga hnaite, Aizawl Lunglei Road atanga tawite penkawia en mai theih a ni. A hming put chhan Sawi dan pakhatah chuan - Vantawnga leh a thiante chu Vantawng khawhthla chunglam, Vanva lui ah hian an cheng a, Vantawnga chu a thiante chuan 'Tui a lo lian e, lo chhuak rawh' an ti a, a thiante chuan an tihder emaw a tih avangin a chhuak ve mai duh lova, sabereka khuangkaih ang deuhva lo thawk tui tam tak chu hnawl nen lo thawkin Vantawnga chu a thlang lam lengkir sang taka chuan a len thla ta a, a thih phah ta a ni an ti a. A hming chawi hian Vantawng khawhthla a lo pu ta a ni an ti.
He tuikhawhthla hi furtui tam lai leh thal vaekchar tui tlem ber lai pawhin a hmuhnawm hle a, tui tam lai chuan a chhawrdawh thenkhatte tuiin a khawh khum vek a, Vanva lui tui tam em em maie, a hnuai lam feet 750 vel zeta a han inkhawhthla hum hum mai chu a ropui dangdai hle mai a, a khawhthla sir vela tui siper nasa lutuk chu chhum chhah tak angin a invial tup tup a, a enna hmun viewing tower pawh tuikhawhthla nen hian inhlat teh mahse, tui siper hian a thlen phak chang a awm fo a ni. Thal vaekchar, tui tlem lai thung chuan tui tam vak lo inkhawhthla chu lapaw zam ang maiin a lang thung a, tui khawh thlak na kham chhawrdawh zawng zawngte chu tui tlem lai hian chiang takin a hmuh theih a, Siamtu duan sa lei mawina chitin renga thuam a nih zia a chiang leh zual thung a. He tuikhawhthla sang tak mai hi Adventure Sports lam tuimite pawhin a chung lam atanga hruia inthlak thla in an lo belchhiang tawh nghe nghe.
Tualvungi Thlan:
Hmanlai chuan Vachadil hi a ngaw tha em em a. A dil hi ngaw karah a awm avangin vacha in an tlan nasa thei hle. Hetih hunlai vel hian Thenzawlah hian nausen hmeltha tak a lo piang a, a nu leh pa te chuan a hmingah Tualvungi tih an sa a, Phulpui lamah khiangawiin a herliam phei ta a ni. Vanduaithlak takin a khingpui nen lenlai am taka an chen laiin, natna in a tlakbuak ta a, thlafam changin piallei thuahriat hnuaiah a lo zal ta a ni. A chhungte chuan an ui em em a, a thlan tur an sangbawl ta a, thingbuk hniam te te a thlan velah chuan an phun a, tun thlengin Tualvungi thing hi hmuh tur a la awm a, A thlan hi Farm Branch YMA chuan an enkawl zui a ni.
Chawngchilhi Puk:
Mizo thawnthu-a Chawng-chilhi chanchin chu sawi ngai lovin kan hre turah ngai ila, Chawngchilhi puk hi Thenzawl atanga hnaite, Vantawng khawhthla peng thlang lawka awm a ni a. Hmanlai chuan he pukah hian zawhte ki nei an luh tir a, Lothazawl tuna Inkhawmpui Pandal sakna hmunah hian a chhuak thei a ni an ti a. Tunhma pawhin he puk hi Thenzawl nula leh tlangvalten len vel paha en an ching thin hle a, Puk zau em em a ni lo chungin a entute an hlim em em thin a ni. Kum 1944 vel khan nula Thangluaii, Khuangkungi leh an thian dangte chuan Chawngchilhi puk hi an en a, hla te sain hlim takin an lam a, chu chu tlangval hovin lo hmuin hla in an chawi ta a.
'Zawlkhawpuk nuamti chu Thanghniangi,
Zai an vawr e, sappui lam lian kawi zauvah,
Rel thang dawn lo siali a her liai liai'
an ti a ni.
Tuirihiau:
Thenzawl leh Buangpui inkar, Buangpui dai maia awm, Tuirihiau hi a tlawh tawh apiangin nuam an ti a, inchhir an la awm ngai reng renglo. Tuikhawhthla sanglo tak a ni a, a hnuai li chu tui thiam tan han chen vel a nuam tawk lek a, tuikhawhthla hnuai puk te lah a luh chhuah zung zung theih a, tui khawhthla han in khawh tir vel nawm dan chu a taka tih ve phawt loh chuan sawifiah mai theih a ni lo, amaherawhchu a li a tet ang ai hian a thuk phian tih erawh hriat lawk a tha.
Thenzawl View/Deer Park:
Thenzawl chung tlanga Sipai awmna thin, Phaite tlang an tih, tuna DFO office hmun ni ta hi tlawh hmaih miah loh tur zinga mi a ni bawk a, helai hmun atang hian Thenzawl khaw pum deuh thaw chu chiang takin i thlir thei anga, chu mai ni lovin Deer Park an tih mai, Sazuk huan pawh helai hmunah hian a awm a, sahuan dang anglo takin Sazukte hi ramhnuai zau takah dah an ni a, an hriselin sazuk ram tla dik tak ang hmel an pu bik a ni.
Cowboy-te tual chaina ram:
Thenzawl ram pharh duai mai hian sawi a hlawh a, Sorkar tan pawh hmalak a ti chakawm a, AH&Vety Deptt chuan bawng vulhna hmun turin ram zau tak mai a cheibawl ta nghe nghe a, bawng tam tak vulhin chung bawngte veng tur chuan Sakawr chung chuang thiam Cowboy rual engemawzat a dah a, Khatih hunlai khan Thenzawl Cowboy-te hi thawnthu bu-a kan chhiar angin Pistol leh Rifle te nen inkap khu rum rum ve kherlo mah se, Sakawr chung chuan leh bawng han phih awh velte chu an hnehsawh em em a, Lamlianah an han tlan khu rum rum a, hmuhnawm a tling tak zet thin a ni. Tunah chuan Thenzawl Cowboy te tuallenna thin ram pharh tha duai mai hi nula leh tlangval te tlai lenna hmun ber a lo ni ta a, tlai ni nemah te zaihovin hlim takin hun an hmang thin a ni.
Tunah hian Sorkar in sakawr lian chi a rawn dah thar leh a, Cowboy nunchan zir pahin a chuan kual theih a, a bul lawk ah "DILPUI" ti a a sakhming an koh, dil nuam em em mai leh mawi bawk si a awm a. He Dilpui hi AH & Vety lam in nuam tak leh a hmun a kal vel chakawm takin an cheihnum reng a, Lawngleng te awm in duh ber te nena Romantic tak a tuipui chung a len delh delh a nuam hle mai.
Comments
Post a Comment